Spis treści:
- Rozszerzanie diety niemowlaka – od kiedy?
- Od kiedy rozszerzać dietę niemowlaka karmionego piersią lub mlekiem modyfikowanym?
- Jak poznać, czy dziecko je wystarczająco dużo?
- Oznaki gotowości do rozszerzania diety
- Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku
- Pierwsze produkty dla niemowlaka – jakie kaszki, mięso, jajka, owoce?
- Rozszerzanie diety – produkty zakazane dla niemowlaka
- Co podawać dziecku do picia – soki, herbatki czy czystą wodę?
- Ile posiłków dziennie powinno jeść niemowlę w zależności od wieku
- Ile powinno jeść niemowlę? Tabela
Rozszerzanie diety niemowlaka – od kiedy?
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby przez pierwsze pół roku jedynym pokarmem dziecka było mleko matki, a jeśli matka nie może karmić piersią – mleko modyfikowane początkowe. Jednak owe sześć miesięcy nie jest sztywno wyznaczoną granicą, a schemat żywienia niemowląt także nie został ustalony raz na zawsze dla wszystkich dzieci. Wedle aktualnej wiedzy, niemowlę może zacząć próbować innych pokarmów między 17. a 26. tygodniem życia, czyli mniej więcej między czwartym a siódmym miesiącem, w zależności od stopnia rozwoju. Rozszerzanie diety po 4 miesiącu jest w porządku, jeśli dziecko jest fizjologicznie gotowe na przyjmowanie nowych pokarmów. Równie dobrze można jednak zaczekać i rozpocząć rozszerzanie diety niemowlaka po 6 miesiącu życia.
Od kiedy rozszerzać dietę niemowlaka karmionego piersią lub mlekiem modyfikowanym?
Sposób karmienia niemowlęcia – czyli to, czy dziecko pije mleko matki, czy modyfikowane mleko początkowe – nie ma większego znaczenia dla czasu rozpoczęcia rozszerzania diety. Ewentualna decyzja o wcześniejszym rozszerzaniu diety może być zasadna w przypadku niemowląt narażonych na niedobór żelaza. Ocenę ryzyka takiego niedoboru powinien przeprowadzić lekarz pediatra. Powinien on także zalecić rodzaj i sposób wprowadzania nowych produktów żywnościowych do diety dziecka w takich przypadkach.
Jak poznać, czy dziecko je wystarczająco dużo?
Często młodzi rodzice mają wątpliwości, czy ich dziecko je wystarczająco dużo. Po czym poznać, czy dobrze karmimy dziecko? Ile powinno jeść niemowlę? Jeśli w czasie kontroli lekarskich (tzw. „bilansów”) wyniki dziecka mieszczą się w normie dla danego wieku, to znaczy, że wszystko jest w porządku. Jeśli niemowlę dobrze przybiera na wadze i jest zdrowe, to znaczy, że zjada tyle, ile powinno.
Oznaki gotowości do rozszerzania diety
Skąd wiadomo, że dziecko jest fizjologicznie gotowe na przyjmowanie nowych pokarmów? Pierwsze pokarmy dodatkowe o konsystencji gładkiej papki podaje się niemowlęciu łyżeczką.
- Aby jeść z łyżeczki, niemowlę musi umieć trzymać prosto główkę podczas leżenia lub siedzenia z podparciem.
- Musi też zanikać u dziecka odruch wypluwania z buzi przedmiotów innych niż pierś lub smoczek. Odruch ten zaczyna zanikać zwykle około 3-4 miesiąca życia. Dopiero wtedy dziecko przełknie pokarm podawany łyżeczką.
- Pierwsze porcje jedzenia „do ręki” (kawałek miękkiego owocu, chleba, delikatnej chrupki itp.) można podawać, kiedy dziecko umie już samo prosto siedzieć i trzymać coś w rączce, i kiedy próbuje już samo brać do buzi jedzenie (zwykle około 6-8 miesiąca życia).
Należy więc obserwować swoje dziecko i dostosować czas oraz sposób rozszerzania diety do indywidualnych możliwości niemowlęcia.
Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku
-
Krok 0 – pozwól dziecku wybrać!
Już od początku rozszerzania diety warto przestrzegać tzw. podziału odpowiedzialności za jedzenie, z uszanowaniem apetytu i preferencji dziecka. Rodzic lub opiekun decyduje o tym, co dziecko zje oraz kiedy i jak jedzenie będzie podane. Dziecko decyduje o tym, czy w ogóle zje posiłek i ile zje. Zmuszanie dziecka do jedzenia (lub odmawianie posiłku, kiedy jest głodne) zwiększa ryzyko rozregulowania naturalnych sygnałów głodu i sytości, jakie wysyła jego organizm. Może to prowadzić w przyszłości do zaburzeń odżywiania, otyłości lub niedożywienia.
-
Krok 1 – mleko to podstawa!
Chociaż do diety niemowlęcia wprowadza się nowe produkty, to przez pierwszy rok życia mleko matki lub mleko modyfikowane jest wciąż podstawą jego diety. Nie wolno zastępować go zwykłym mlekiem krowim, kozim ani „mlekiem” roślinnym żadnego typu! Na początku nowe pokarmy stanowią tylko dodatek. Potem ich udział w diecie staje się większy i większy, a w końcu – około 2-3 roku życia – pokarmy stałe całkowicie zastępują mleko matki.
-
Krok 2 – od czego zacząć?
Podawanie nowych pokarmów należy zacząć od gładkich papek, przecierów lub kleików podawanych łyżeczką. Jedzenie nie powinno mieć grudek, aby niemowlę się nie zakrztusiło. Produkty przeznaczone specjalnie dla niemowląt i małych dzieci mają etykiety informujące, w jakim wieku można podawać je dzieciom. Jeśli rodzice mają wątpliwości, mogą sięgnąć po gotowe dania w słoiczkach lub kaszki dla najmłodszych. Można także przygotowywać jedzenie w domu – przeciery i puree z lekkostrawnych, wysokiej jakości produktów z bezpiecznego źródła: warzyw, owoców, mięsa, ryb, produktów zbożowych. Przepisy można znaleźć w specjalnych poradnikach – link do jednego z nich znajduje się w bibliografii pod tym artykułem. Ważne, aby jedzenie dla niemowlęcia miało łagodny smak i nie było dosładzane, dosalane ani przyprawiane. Nie ma takiej potrzeby, a może to zaszkodzić zdrowiu małego, rozwijającego się organizmu. Większość dorosłych osób nawykowo spożywa zbyt wiele soli i cukru, a dla niemowląt ich nadmiar jest szczególnie niewskazany. Niepotrzebnie obciąża rozwijające się narządy i nie pozwala wrażliwemu zmysłowi smaku na poznanie wszystkich niuansów i odcieni smakowych nowych, próbowanych po raz pierwszy potraw.
-
Krok 3 – nie tylko papki
W miarę wzrostu i rozwoju dziecka, w tym umiejętności żucia i pojawiania się zębów – można po gładkich papkach wprowadzać produkty rozdrobnione i siekane, a także kawałki jedzenia podawane do rączki – miękkie i łatwe do utrzymania przez dziecko, np. obraną cząstkę jabłka, banana, kawałek bułki, gotowaną marchewkę, chrupkę kukurydzianą itp. Zwykle czas na to przychodzi około 7-9 miesiąca życia dziecka, ale jest to kwestia indywidualna. Na takich „bezpiecznych” produktach dziecko może uczyć się samodzielnego jedzenia. Nie szkodzi, jeśli nie ma jeszcze wtedy ząbków lub ma ich dopiero kilka. Jeśli jedzenie będzie dostatecznie miękkie, dziecko rozgniecie kawałki językiem lub dziąsłami. Przy pierwszych próbach należy się liczyć z tym, że większość porcji znajdzie się nie w buzi dziecka, ale wszędzie dookoła – warto więc założyć dziecku odpowiedni śliniaczek. Należy także przez cały czas uważać na dziecko, nie można zostawiać niemowlęcia samego z jedzeniem, aby się nie zadławiło!
-
Krok 4 – coraz większe urozmaicenie
Następnym krokiem rozszerzania diety jest wprowadzanie posiłków podobnych do tych, które je cała rodzina, w wersji dopasowanej do potrzeb i możliwości malca. W miarę rozwoju dziecka można podawać mu potrawy, które wymagają więcej żucia, samodzielnego nabierania łyżeczką itd. Jednak ten etap rozpoczyna się często po ukończeniu 1 roku życia, czyli już po „wyrośnięciu” dziecka z okresu niemowlęcego.
115,75 zł
(-34%)
cena regularna
149,00 zł
(-30%)
cena regularna 
Pierwsze produkty dla niemowlaka – jakie kaszki, mięso, jajka, owoce?
Które rodzaje zbóż, mięsa, jaj, owoców i warzyw powinno się wprowadzać na początku? A może lepiej zaczekać jeszcze kilka miesięcy z wprowadzeniem do diety dziecka jaj, ryb, zbóż zawierających gluten czy innych potencjalnych alergenów?
Jeśli dziecko jest zdrowe i nie stwierdzono ani nie podejrzewano u niego żadnych alergii, nie ma potrzeby eliminowania z jego jadłospisu tych pokarmów, ani opóźniania ich wprowadzania. Jeśli dziecko ma stwierdzoną alergię na pewne produkty, wtedy jego dietę należy skomponować tak, aby tych konkretnych produktów unikać. Najlepiej stosować złotą zasadę – wprowadzać do diety dziecka po jednym produkcie i uważnie obserwować jego reakcję. Wtedy łatwiej będzie stwierdzić, czy dziecko dobrze toleruje dany produkt, czy też ma po nim jakieś dolegliwości.
Rozszerzanie diety – produkty zakazane dla niemowlaka
Mimo wszystko intuicyjnie wiemy, że rozwijający się i delikatny układ pokarmowy dziecka nie jest w stanie strawić wszystkich potraw, jakie jedzą dorośli. Jakich pokarmów nie należy podawać niemowlętom?
Oto lista najważniejszych potraw „zakazanych” dla niemowląt:
- niemodyfikowane mleko krowie lub kozie – nie należy dawać go dzieciom do 12 miesiąca życia. Później można wprowadzać niewielkie ilości takiego mleka, traktując je jako dodatek do posiłków, ale nie jako podstawę jadłospisu. Jest to ważne z kilku powodów. Po pierwsze – zawiera ono zbyt mało żelaza (co zwiększa ryzyko anemii), a zbyt dużo białka i soli. Po drugie, jeśli jest podane zbyt wcześnie lub w zbyt dużej ilości – zwiększa ryzyko rozwoju alergii lub może spowodować stan zapalny przewodu pokarmowego;
- ciężkostrawne warzywa, takie jak cebula, czosnek, kapusta lub fasola – mogą one wywołać wzdęcia i niestrawności nawet u dorosłych, a co dopiero u kilkumiesięcznych dzieci;
- grzyby – są zbyt ciężkostrawne, istnieje też ryzyko zatrucia,
- surowe lub niedogotowane mięso, jaja lub ryby – takie produkty niosą zbyt duże ryzyko poważnego zatrucia pokarmowego lub zarażenia pasożytami;
- „mleko” ryżowe – napoju ryżowego nie powinno się podawać dzieciom do piątego roku życia. Ryż kumuluje toksyczny arsen, który może zaszkodzić dziecku. Ryż na kaszki niemowląt powinien być badany na zawartość arsenu;
- miód pszczeli – ze względu na możliwe zanieczyszczenie przetrwalnikami bakterii Clostridium botulinum (laseczki jadu kiełbasianego), które mogą powodować tzw. botulizm niemowląt. Osoby dorosłe mają ustabilizowaną florę jelitową, która hamuje rozwój tych przetrwalników. U niemowląt bakterie Clostridium mogą namnażać się w jelitach i powodować poważną chorobę. Co ważne, gotowanie miodu nie zabija przetrwalników – zabija ono tylko wegetatywne formy bakterii;
- produkty zawierające słodziki, kofeinę, sztuczne barwniki, aromaty i konserwanty.
Oprócz tego trzeba zadbać, aby potrawy podawane małym dzieciom były lekkostrawne – należy unikać pokarmów tłustych, wzdymających, smażonych, mocno przyprawionych lub wysoko przetworzonych. Potrawy najlepiej gotować w wodzie lub na parze. Mięso musi być z pewnego źródła, świeże, chude, bez skóry, żył i błon. Należy unikać drapieżnych ryb wolno żyjących (np. makreli lub tuńczyka), ponieważ ze względu na miejsce w łańcuchu pokarmowym kumulują one w sobie metale ciężkie.
Nie wolno podawać dziecku nic przypalonego ani nieświeżego. Szczególnie ważna jest dbałość o higienę przygotowania posiłków i właściwe ich przechowywanie. Jeśli dziecko nie zje całej porcji jedzenia, resztki należy wyrzucić. Bakterie szybko namnażają się w tak bogatej pożywce i mogą spowodować zatrucie pokarmowe.
Co podawać dziecku do picia – soki, herbatki czy czystą wodę?
Niemowlęta karmione piersią otrzymują z mlekiem matki wystarczającą ilość wody. Dzieci w okresie rozszerzania diety powinny być dodatkowo pojone, najlepiej czystą wodą. Do tego celu nadaje się przegotowana woda pitna lub woda butelkowana – niegazowana, źródlana lub niskozmineralizowana, niskosodowa. Wodę do picia można podawać z butelki ze smoczkiem, a później z kubka z ustnikiem, słomką lub ze zwykłego, otwartego kubeczka. Nie należy używać wody ze studni (nawet przegotowanej) lub z niepewnych ujęć – stanowi to zbyt duże ryzyko zatrucia. Czarna herbata nie jest dobra dla małych dzieci. Innych słodzonych herbatek najlepiej w ogóle unikać. Soki owocowe (przecierowe, niesłodzone) należy traktować nie jako napoje, ale jako porcje owoców, kiedy podanie posiłku z całych owoców jest niepraktyczne (np. na spacerze) i podawać je łyżeczką.
55,99 zł
cena regularna 
Ile posiłków dziennie powinno jeść niemowlę w zależności od wieku
Podstawą diety niemowlęcia (czyli dziecka do ukończenia pierwszego roku) jest cały czas mleko matki lub mleko modyfikowane, a inne pokarmy z początku stanowią tylko dodatek do mlecznej diety. Z czasem udział mleka w diecie dziecka stopniowo zmniejsza się, a udział innych pokarmów jest coraz większy. Orientacyjne wytyczne podają, że w wieku 5-6 miesięcy niemowlę potrzebuje jeszcze czterech posiłków mlecznych dziennie, a od 7/8. do 12. miesiąca można tę liczbę obniżyć do trzech, w to miejsce podając inne pokarmy. Należy pamiętać, że podane wartości są orientacyjne i uśrednione, a potrzeby poszczególnych dzieci mogą być inne, zależnie od wielu okoliczności.
Ile powinno jeść niemowlę? Tabela*
| Wiek (w mies.) | Karmienie piersią | Karmienie mlekiem modyfikowanym | ||||
| liczba karmień | liczba posiłków | orientacyjna wielkość porcji (w ml) | rodzaj i konsystencja pokarmów | przykłady pokarmów | ||
| 1 | 8-12 | 8-10 | 110 (10-120) | karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym | mleko matki lub modyfikowane | mleko matki lub modyfikowane |
| 2-4 | 8-12 (14) | 6 | 120-140 | jak wyżej | jak wyżej | jak wyżej |
| 5-6 | 8-12 | 5 | 150-160 | jak wyżej | gładkie purée (dotyczy niemowląt, które są karmione w sposób mieszany lub mlekiem modyfikowanym) | - gotowane miksowane warzywa (preferowane jako pierwsze zielone np. brokuł) lub owoce (np. jabłko, banan), mięso, jajo - kaszki/kleiki bezglutenowe - produkty glutenowe (zaczynać od małej ilości) |
| 7-8 | 6-8 | 5 | 170-180 | jak wyżej | - zwiększona różnorodność rozdrobnionych lub posiekanych pokarmów - produkty podawane do ręki - 3 główne posiłki i 2 mniejsze - 3 posiłki mleczne od 7.-8. m.ż. (u dzieci karmionych piersią liczba karmień piersią może być większa) | - zmiksowane/drobno posiekane gotowane mięso, ryby - rozgniecione gotowane warzywa i owoce - posiekane surowe warzywa i owoce (np. jabłko, gruszka, pomidor) - miękkie kawałki/cząstki warzyw, owoców, mięsa podawane do ręki - kasze, pieczywo - pełne mleko krowie > 12. m.ż. - małą ilość mleka krowiego można zastosować do przygotowania pokarmów uzupełniających |
| 9-12 | 6-8 (dziecko spożywające mniejsze porcje może potrzebować większej liczby karmień) | 4-5 | 190-220 | jak wyżej | jak wyżej | jak wyżej |
* tabela pochodzi z publikacji: Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2021; 18: 7-24 (s. 19).
Więcej porad dla rodziców znajdziesz w dziale Dziecko i mama.
Zdjęcie okładkowe: Shutterstock
Bibliografia
- Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria 2021; 18: 7-24. Link: https://www.standardy.pl/artykuly/id/1715 (dostęp 15.05.2024)
- Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin Wydawnictwo Medycyny Praktycznej - https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/zywienie/110020,jak-zywic-niemowleta-i-nie-zwariowac-pobierz-bezplatny-pdf-z-poradnikiem (dostęp 15.05.2024)
- Wytyczne EFSA (Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Żywności) dotyczące rozszerzania diety niemowląt - https://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/Complementary_Feeding_PLS_PDF.pdf (dostęp 15.05.2024)
Komentarze (4)
Komentarze
Słoiczki są też o tyle wygodne, że mają rozmiary dostosowane do aktualnego etapu rozwoju dzidziusa (świetnie się to sprawdza np. w przypadku "pierwszych łyżeczek" hippa) - wiesz, że nie podajesz za mało lub za dużo. No i np. w tym hippie są serie produktów - wzbogacane dla poszczególnych grup wiekowych o ziemniaczki i w końcu mięsko. Wiesz, że nie podajesz czegoś za wcześnie dzięki temu.
Słoiczki są też o tyle wygodne, że mają rozmiary dostosowane do aktualnego etapu rozwoju dzidziusa (świetnie się to sprawdza np. w przypadku "pierwszych łyżeczek" hippa) - wiesz, że nie podajesz za mało lub za dużo. No i np. w tym hippie są serie produktów - wzbogacane dla poszczególnych grup wiekowych o ziemniaczki i w końcu mięsko. Wiesz, że nie podajesz czegoś za wcześnie dzięki temu.
U nas też Hipp daje radę, szczególnie wtedy kiedy nie mamy czasu na gotowanie co się zdarza przy dwójce dzieci, a że skład dobry, cena dobre, dzieci najedzone i szczęśliwe.
U nas też Hipp daje radę, szczególnie wtedy kiedy nie mamy czasu na gotowanie co się zdarza przy dwójce dzieci, a że skład dobry, cena dobre, dzieci najedzone i szczęśliwe.